Studiedagen 2017-2018

13 juni 2018 De woorden en de dingen. Over taal & psychoanalyse Hoe verhouden de woorden zich tot de dingen? Dat is het centrale vraagstuk in Plato’s Cratylus, de eerste grote taalfilosofische studie in de Westerse traditie. In deze dialoog bemiddelt Socrates tussen Hermogenes en Cratylus. Zij vertegenwoordigen respectievelijk het conventionalistische (nomos) en het naturalistische (phusis) standpunt. Voor Hermogenes is taal een kwestie van louter conventie, terwijl er voor Cratylus zoiets bestaat als een (natuurlijke) juistheid van benamingen. De dialoog eindigt in onbeslistheid, maar het lijkt erop dat de latere geschiedenis Hermogenes gelijk heeft gegeven. Getuige daarvan het principe van de arbitrariteit van het teken (F. De Saussure), dat tot axioma [...]

25 april 2018 Lezen, schrijven en psychoanalyse Sigmund Freud, grondlegger van de psychoanalyse, was een fervent liefhebber van literatuur. Het is genoeg bekend dat schrijvers hem inspireerden in zijn theorievorming en dat hij vond dat hij de dichters achterna hinkte. Hij benijdde hen omdat zij zijn theorieën intuïtief voorafgingen. Het was ook niet zozeer het aan- of misprijzen van zijn collega’s artsen dat Freud iets deed, maar wel het krijgen van de Goetheprijs voor zijn schrijverskunsten. Deze beweging vanuit het lezen naar de psychoanalyse, terug naar het schrijven en lezen, vindt niet enkel als anekdotisch of historisch gegeven plaats. De psychoanalyse heeft zelf ook een methode of traditie voor het lezen [...]

7 maart 2018 Angst "Angst is het enige affect dat niet bedriegt” of “Angst is niet zonder object”, zo klinkt het in de woorden van Lacan. In de boutade resoneert zowel het feit dat de angst inherent is aan de menselijke conditie op zich als de waarschuwing dat ze misschien op een andere manier te begrijpen is dan we gemakshalve denken. Het is in ieder geval een gegeven dat clinici niet uit de weg kunnen gaan: zij worden er in hun werk bij uitstek geconfronteerd met een heel gamma aan menselijke angsten: de fobie, de controledwang, de paniek, het racisme, agressie en paranoia, … Uiteraard stelt zich daarbij ook de vraag [...]

22 november 2017 Wanneer leven acuut wordt. Hoe laveren van crisis naar urgentie? Crisis: het is een woord dat onze maatschappij en onze tijd typeert. Altijd is er wel ergens sprake van een crisis: het milieu, de politiek, een twitterdispuut, … Het is ook een probleem van tijd op zich: een soort permanent crisisgevoel lijkt in een eeuwig nu de plak te zwaaien, waarbij het bijzonder moeilijk is om een tijdsperspectief te scheppen dat daaraan voorbij gaat. Anders geformuleerd: wanneer leven acuut wordt… Het wekt geen verwondering dat we de weerslag daarvan voelen in ons klinisch werkveld, zowel langs de kant van de psychopathologie als langs de kant van de organisatie van de geestelijke gezondheidszorg. Tegenover de suïcidale crisissen en de gewelddadige [...]