Archief studiedagen

12 juni 2019 Tegenoverdracht in het klinisch werk. De noodzakelijke implicatie van de clinicus in de overdracht? Het is ongetwijfeld de ervaring van iedereen die start met klinisch werk: het confronteert ons in de eerste plaats met onze eigen subjectiviteit, voorbij de eventuele praktische moeilijkheden of theoretische vragen. Het is één van de elementen die ervoor zorgen dat klinisch werk, in welke vorm dan ook, allerminst eenvoudig is of te reduceren tot standaardprocedures. Enerzijds kan men niet in dit veld staan zonder een duidelijk engagement. Anderzijds roept dit de vraag op hoe we kunnen vermijden de ruimte voor de patiënt of analysant op te vullen met onze eigen beslommeringen, angsten, idealen [...]

30 januari 2019 Het geprikkelde subject Prikkels lijken geen grenzen meer te kennen maar overspoelen ons langs alle kanten: geen winkel of openbare ruimte kan nog zonder achtergrondmuziek, via tablet en smartphone worden we voortdurend bestookt met berichten, … De reactie van de mens zelf lijkt verschillende kanten uit te gaan: men sluit er zich van af in een apathie of de zoektocht naar een plek zonder prikkels; sommigen nemen het etiket “hoogsensitief” op zich, terwijl nog anderen net gretig op zoek gaan naar de volgende nieuwe prikkeling, … Reden genoeg voor het Dr. Guislainmuseum om een tentoonstelling te ontwerpen rond dit actueel cultureel fenomeen, met als titel “Prikkels: van pijn tot [...]

12 december 2018 Waar is de tijd? Hier is de tijd. Over de tijd van het subject in de behandeling "Druk!”, dat lijkt het huidige sociale antwoord op de vraag “hoe gaat het?”. Het toont hoe primair onze verhouding als mens tot de tijd is geworden. Ook in het klinisch werk is die confrontatie met de tijd heel prominent aanwezig, meestal in de verwachting dat het snel moet gaan. De druk om mensen door te schuiven naar de volgende schakel in het netwerk, soms nog voor we ze goed en wel kunnen ontvangen, is quasi dagelijks voelbaar – net als de economische fundering ervan. Waar een verzet tegen een dergelijke logica [...]

31 oktober 2018 Over creatie, het subject en de kunst van het behandelen De creativiteit van de mens toont zich in al wat mislukkend toch ergens lukt, of omgekeerd: wat in het lukken finaal mislukt. In die beweging kan er een ruimte ontstaan voor verrassing en vruchtbare creativiteit, voorbij het keurslijf van een kortzichtige efficiëntie of een reductionistische functionaliteit. Op die manier zoekt het subject al bricolerend zijn weg doorheen de mogelijkheden én onmogelijkheden van het leven, een parcours waarbij kunst soms een onmisbare compagnon de route is. Op andere momenten doet men appel op de hulpverlening, in zijn diverse vormen, om zich te kunnen verhouden tot de mensen en de [...]

13 juni 2018 De woorden en de dingen. Over taal & psychoanalyse Hoe verhouden de woorden zich tot de dingen? Dat is het centrale vraagstuk in Plato’s Cratylus, de eerste grote taalfilosofische studie in de Westerse traditie. In deze dialoog bemiddelt Socrates tussen Hermogenes en Cratylus. Zij vertegenwoordigen respectievelijk het conventionalistische (nomos) en het naturalistische (phusis) standpunt. Voor Hermogenes is taal een kwestie van louter conventie, terwijl er voor Cratylus zoiets bestaat als een (natuurlijke) juistheid van benamingen. De dialoog eindigt in onbeslistheid, maar het lijkt erop dat de latere geschiedenis Hermogenes gelijk heeft gegeven. Getuige daarvan het principe van de arbitrariteit van het teken (F. De Saussure), dat tot axioma [...]

25 april 2018 Lezen, schrijven en psychoanalyse Sigmund Freud, grondlegger van de psychoanalyse, was een fervent liefhebber van literatuur. Het is genoeg bekend dat schrijvers hem inspireerden in zijn theorievorming en dat hij vond dat hij de dichters achterna hinkte. Hij benijdde hen omdat zij zijn theorieën intuïtief voorafgingen. Het was ook niet zozeer het aan- of misprijzen van zijn collega’s artsen dat Freud iets deed, maar wel het krijgen van de Goetheprijs voor zijn schrijverskunsten. Deze beweging vanuit het lezen naar de psychoanalyse, terug naar het schrijven en lezen, vindt niet enkel als anekdotisch of historisch gegeven plaats. De psychoanalyse heeft zelf ook een methode of traditie voor het lezen [...]

7 maart 2018 Angst "Angst is het enige affect dat niet bedriegt” of “Angst is niet zonder object”, zo klinkt het in de woorden van Lacan. In de boutade resoneert zowel het feit dat de angst inherent is aan de menselijke conditie op zich als de waarschuwing dat ze misschien op een andere manier te begrijpen is dan we gemakshalve denken. Het is in ieder geval een gegeven dat clinici niet uit de weg kunnen gaan: zij worden er in hun werk bij uitstek geconfronteerd met een heel gamma aan menselijke angsten: de fobie, de controledwang, de paniek, het racisme, agressie en paranoia, … Uiteraard stelt zich daarbij ook de vraag [...]

22 november 2017 Wanneer leven acuut wordt. Hoe laveren van crisis naar urgentie? Crisis: het is een woord dat onze maatschappij en onze tijd typeert. Altijd is er wel ergens sprake van een crisis: het milieu, de politiek, een twitterdispuut, … Het is ook een probleem van tijd op zich: een soort permanent crisisgevoel lijkt in een eeuwig nu de plak te zwaaien, waarbij het bijzonder moeilijk is om een tijdsperspectief te scheppen dat daaraan voorbij gaat. Anders geformuleerd: wanneer leven acuut wordt… Het wekt geen verwondering dat we de weerslag daarvan voelen in ons klinisch werkveld, zowel langs de kant van de psychopathologie als langs de kant van de organisatie van de geestelijke gezondheidszorg. Tegenover de suïcidale crisissen en de gewelddadige [...]

15 februari 2017 OBJECT, OBJECT a EN GENOT; onmisbare concepten voor de praktijk van de psychoanalyse? Een mens zoekt zijn eigen plaats in verhouding tot een ander – zo reveleert de ervaring van de psychoanalyse. Liefde, verlangen en genot krijgen via deze weg hun concrete inbedding. De dynamiek tussen subject en object is dus fundamenteel en bovendien onmogelijk te reduceren tot één van beide termen. Freud merkte daarbij op dat het gevonden object altijd opnieuw een poging is van het subject tot terugkeer naar een oorspronkelijk punt: “het vinden van het object is eigenlijk een terugvinden” (Freud, 1905d). Daarmee wordt de dimensie van verlies en gemis inherent onderdeel van deze verhouding. [...]

14 december 2016 Psychiatrie en labeling. Is er nog plaats voor het particuliere? 'ADHD-er’, ‘autist’, ‘borderliner’,…het zijn psychiatrische etiketten die gretig gebruikt worden in onze maatschappij. Het illustreert de nood die men voelt om wat op het eerste gezicht uit de band springt of ongewoon is, via een benoeming toch te kunnen (be)grijpen. De fixatie in een eenduidig etiket geeft hierbij de illusie van controle en soms ook de veiligheid van een identiteit. Dit is niet alleen een algemeen maatschappelijke kwestie, maar vormt ook een concreet probleem in de geestelijke gezondheidszorg zelf. De DSM-codering vormt hiervan één van de meest in het oog springende uitwassen: de mens wordt niet alleen vastgepind op [...]