Archief studiedagen

20 januari 2016 HET FANTASMA; in gesprek met het reële? Het Reële insisteert. Het verwart en ontregelt – de recente aanslagen in Parijs getuigen ervan. De klinische praktijk laat evenwel evenzeer zien hoe een subject op een particuliere manier dit Reële ontvangt, bewerkt én aldus vormgeeft. Het was bijvoorbeeld opmerkelijk hoe verschillend analysanten al dan niet spraken over het ‘collectief’ traumatiserende van de Parijse horror. Het fantasma kan daarbij fungeren als een interpreterend en aldus filterend mechanisme - wat niet wegneemt dat de vraag blijft insisteren naar de verhouding tussen Reële en fantasma. Dit waren dan ook twee essentiële elementen op Freuds parcours met de psychoanalyse: enerzijds de ontdekking van het [...]

27 april 2016 EUTHANASIE EN PSYCHISCH LIJDEN, een vraag voor het medisch model in de geestelijke gezondheidszorg? In ons land is euthanasie op grond van psychisch lijden alleen, een hevig onderwerp van discussie. De debatten leren ons dat het nodig is om, voorbij de bestaande, maar meestal impliciet blijvende ideologische opposities, de aangebrachte argumenten te situeren, te contextualiseren, te historiseren. We menen dat het interessant kan zijn om ook het psychoanalytisch gezichtspunt in dit debat in te zetten. Wat zegt bijvoorbeeld het argument van zelfbeschikking, zo massaal ingeroepen in deze context? Wat zegt het over het mensbeeld dat daarmee verdedigd wordt? Is een mens inderdaad iemand die helder in zijn gedachten [...]

12 oktober 2016 Psychoanalytisch werken met kinderen & jongeren. Kliniek van de privé-praktijk en de instelling Freud liet het werken met kinderen voornamelijk aan zijn dochter over. Ook Lacans klinische ervaring was op dit punt eerder beperkt. Waar halen hedendaagse analytici de mosterd? Het dagelijks psychoanalytisch werk met kinderen en jongeren doet vragen rijzen. Zo is er de vraag naar het verschil: wat is er anders in het werken met kinderen en jongeren dan in het werken met volwassenen? Wat betekent het te werken met een onbewuste in volle ontwikkeling? Wordt het werk bemoeilijkt door de fysieke, niet louter imaginaire, aanwezigheid van een of meerdere ouders? Is het werken met de [...]

26 april 2017 WANNEER GRENZEN EN MENSEN IN BEWEGING KOMEN. De ander als vreemde en gelijke in het klinisch werk. De ander als vreemde en gelijke: het is een thema dat onze maatschappij al enige tijd in al haar geledingen beroert. Vaak neemt dit de vorm aan van discussies over de plaats van de zogenaamde ‘allochtoon’ (de migrant, de vluchteling, ….) in ‘onze’ gemeenschap. Het toont de effecten van de globalisering, zowel in de grote politieke bewegingen (we hebben nog maar net de hele heisa rond de Turkse president Erdogan gehad) als in de kleine dagdagelijkse bezigheden (met de ondertussen klassieke discussies rond bourkini, hoofddoek, het al dan niet gemakkelijk werk [...]

27 april 2022 LACAN'S TELEVISIE Zeven uur met Jacques Lacan "Je hoeft slechts mijn Televisie te bekijken: ik ben een clown. Neem er een voorbeeld aan en imiteer mij niet! Het sérieux dat me beroert, is de serie die jullie vormen” – aldus becommentarieert Lacan zijn eigen optreden. Het opzet van de televisie-uitzending was nochtans eenvoudig: de Franse analyticus beantwoordt een aantal vragen. Wat is dat toch, het onbewuste? Is genezing een fantasma? Hoe verhoudt de psychoanalyse zich tot de psychotherapie en tot de menselijke miserie? Valt er van de psychoanalyse iets te verwachten van de liefde? Valt er überhaupt iets te verhopen van een analyse? Wat kan ik als mens [...]

23 maart 2022 OLIVER SACKS De arts die de mens niet uit het oog verliest De psychoanalyse is altijd de dialoog aangegaan met andere velden, niet in het minst met de geneeskunde – waaruit ze in zekere zin ook ontstaan is. Er zijn dus historische argumenten om blijvend tijd te maken voor een dialoog tussen beide domeinen, maar evengoed klinische en theoretische. De Britse arts Oliver Sacks leek ons hiertoe een uitgelezen gesprekspartner. Als medicus was hij immers zijn hele leven gefascineerd door de opmerkelijke neurologische of psychiatrische symptomen waar zijn patiënten aan leden. Zijn carrière leest als een ware ontdekkingstocht langs tot de verbeelding sprekende medische verschijnselen. Zijn engagement als [...]

23 februari 2022 Klinische beelden in de psychose Het psychotisch subject is aan het werk, altijd opnieuw, om een wereld te bouwen waarin het zich staande kan houden in de verhouding tot de ander. Het behoort tot de ethiek van de psychoanalyse om die creatieve arbeid te ondersteunen. Onontbeerlijk daarvoor is de erkenning van het eigene van de psychose, gebaseerd op een funderende theorie. Het risico bestaat echter dat een uitwerking van deze specifieke logica op zijn beurt uitmondt in misplaatste veralgemeningen. In dat geval zou men onterecht de diversiteit aan klinische beelden uit het oog verliezen: paranoia, schizofrenie, manie, melancholie, erotomanie, autisme, … Tegenover de psychiatrische kliniek van Het Medicament [...]

25 maart 2020 Over de ethiek van de psychoanalyse binnen & buiten de muren van het asiel. "Daar zit toch een vijs los’: het is een uitdrukking die wel eens opduikt wanneer iemand niet beantwoordt aan een veronderstelde sociale normaliteit. Waar men vroeger iemand wegstopte achter de muren van het asiel – veilig, maar voor wie? – is er al enige tijd een tegenbeweging gaande, onder de noemer van de zogenaamde vermaatschappelijking van de zorg. De vraag is echter of en hoe deze beweging kan ontsnappen aan een impliciet normerende of louter financiële logica. Er blijft immers ook de vaststelling van een klinische realiteit, of die zich nu binnen of buiten [...]

29 januari 2020 Grensoverschrijdend gedrag in grensverleggende tijden. Forensisch werk binnen en buiten de kliniek? Onze tijd heeft iets met grenzen: de nood om ze te bewaken, de angst voor het overschrijden ervan, het besef van het verdwijnen van grenzen (en ongetwijfeld het installeren van andere), de uitdaging om grenzen te verleggen,… Terwijl dit op maatschappelijk vlak duidelijk voelbaar is in het algemene discours toont zich dit uiteraard ook op het niveau van het particuliere subject in zijn verhouding tot de wet. In die zin heeft de psychoanalyse altijd een bijzondere aandacht gehad voor deze verhouding, gaande van Freuds ontdekking van de wetten van het onbewuste (die hij vergeleek met de [...]

11 december 2019  Het groenogige monster van de jaloezie: van normale afgunst tot pathologische waan "Jaloezie lijkt zo eigen aan de mens dat ze er overal en altijd is. Ze is al een thema in de Griekse mythologie en in het boek Genesis van de bijbel. Ze ontbreekt zelden in de literatuur. Ze speelt niet in het minst ook in analytische middens tussen wie wel of niet meent erkend te moeten worden, of bij Freud en zijn leerlingen, bijvoorbeeld. En uiteraard duikt ze altijd wel ergens op in het klinisch werk met mensen. Jaloezie is volgens Freud zodanig universeel dat wie denkt nooit jaloers te zijn, zeker iets verdrongen heeft. Ze heeft inderdaad [...]